“Artık ne ağlayabiliyorum ne de sevinebiliyorum.”
“Biri beni sevse de fark etmiyor gibi.”
“Duygularım donmuş gibi… sadece bakıyorum.”

Bu cümleleri tanıdık buluyorsan, yalnız değilsin. Bu yazıda, son zamanlarda artan bir psikolojik durumu inceleyeceğiz:
👉 Duygusal Uyuşukluk (Emotional Numbness)

 Bu Ne Demek?

Duygusal uyuşukluk, kişinin:

• Mutluluk, üzüntü, öfke gibi temel duyguları hissedememesi,
  
  

• Olaylara tepkisiz kalması,
  
  

• “Boşluk” ya da “robot gibi olma” hali yaşaması durumudur.
  
  

Bu bir kişilik özelliği değil, psikolojik bir savunma tepkisi olabilir.

Zihin Neden Duyguları Kapatır?

Zihin, bazen seni korumak için “duygu sistemini” geçici olarak kapatabilir.
Tıpkı acıdan korunmak için uyuşturucu verilmesi gibi…

 Olası nedenler:

• Travma sonrası (kaza, kayıp, şiddet, terk edilme)
  
  

• Uzun süreli stres (tükenmişlik, bakım veren yorgunluğu)
  
  

• Depresyon ve anksiyete
  
  

• Çocuklukta ihmal (duygularını göstermek tehlikeli ya da gereksiz öğretildiyse)
  
  

 Buz Gibi Duyguların Altında Ne Var?

En sık yaşanan belirtiler:

• Otomatik pilotta yaşamak
  
  

• Neşe verici şeylerin artık heyecan yaratmaması
  
  

• Sevdiklerine karşı bile uzaklık hissi
  
  

• Kendine yabancılaşma (“Böyle biri değildim”)
  
  

• “Keşke ağlayabilsem” duygusu
  
  

“İçimde bir şeyler var ama ulaşamıyorum.”

 İyileşme Nereden Başlar?

1. Durumu fark et ve yargılama:
   “Bozuk değilim, zihnim beni korumaya çalışıyor.”
   
   

2. Küçük his setleriyle yeniden bağlantı kur:
   
   

   • Müzik
     
     

   • Film
     
     

   • Sanat
     
     

   • Doğa
     
     

   • Günlük yazmak
     
     

3. Güvenli duygusal alan yarat:
   Kendini rahat ifade edebileceğin biriyle (terapist, arkadaş, defter...) duyguların güvenli biçimde açığa çıkabilir.
   
   

4. Gerekirse profesyonel destek al:
   Duygusal uyuşukluk, özellikle depresyonun ve travmanın önemli bir belirtisidir. Göz ardı edilmemelidir.
   
   

Unutma: Uyuşukluk, Bir Sessizliktir – Ama İçeride Hâlâ Bir Ses Vardır

Zihnin seni acıdan korumak için duyguları susturduysa, bu senin zayıf değil, hayatta kalmaya çalışan biri olduğunu gösterir.

Ama...

Sessizlik uzarsa, içindeki gerçek seni de unutturur.
Küçük bir kıvılcımla o sesi geri çağırabilirsin.

 Bitirirken:

“Hiçbir şey hissetmemek de bir histir. O his, sana ‘yardım et bana’ diye fısıldar.”
— Psikolojinin görünmeyen buzdağları

"Eskiden müzik dinlemek beni mutlu ederdi."
"Sevdiğim yemeklerin tadı bile yok artık."
"Gülsem bile içimde hiçbir şey yok."

Bu cümleler, son yıllarda çok daha sık duyulmaya başladı.
Sebebi mi?
  Anhedoni adlı psikolojik durum.

 Anhedoni Ne Demek?

Anhedoni, kişinin daha önce keyif aldığı hiçbir şeyden artık zevk alamaması durumudur.
Yani:
🎵 Müzik etkisiz
🍲 Yemek tatsız
👫 İnsan ilişkileri anlamsız
🌅 Manzaralar bile "boş" gelir.

Ve bu, kişinin isteyerek yaptığı bir şey değil.
Zihin ve beyin kimyası, bu duygusal düzleşmenin arkasında çalışıyor.

 Beyin Bu Durumda Ne Yapıyor?

Anhedonide özellikle dopamin sistemi bozulur.
Dopamin = motivasyon, ödül ve haz ile ilgili kimyasaldır.
Ama bir sebeple bu sistem sekteye uğrarsa, kişi:

• İstese bile mutlu olamaz
  
  

• Zevk sinyalleri beyne ulaşamaz
  
  

• Günlük yaşam “renksiz” bir hale gelir
  
  

Bu durum yalnızca “moral bozukluğu” değil, nöropsikolojik bir durumdur.

Anhedoni Hangi Durumlarda Görülür?

1. Majör depresyon
   
   

2. Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
   
   

3. Şizofreni spektrum bozuklukları
   
   

4. Bazı beyin hasarları / Parkinson hastalığı
   
   

5. Tükenmişlik sendromu (Burnout)
   
   

6. Madde kullanımından sonra (özellikle uzun süre dopamin yükseltici madde kullananlarda)
   
   

⚠️ Sıkça Göz Ardı Edilen Belirtiler:

• “Sevdiğim şeyleri yapmak zor geliyor.”
  
  

• “Hayatımda anlam kalmadı.”
  
  

• “Eskiden daha renkliydim.”
  
  

• “İnsanlar bir şeyler öneriyor ama hiçbir şey cazip gelmiyor.”
  
  

Bu cümleler küçük gibi görünür, ama duygusal donukluk ve yaşamsal isteksizlik gibi ciddi belirtilerin habercisidir.

 Peki Anhedoniyle Nasıl Baş Edilir?

 Küçük zevkler defteri:
Her gün bir “küçük güzel an” yaz. Bilinçli farkındalıkla beyin tekrar duyarlılık kazanabilir.

 Dopamin detoksu:
Aşırı uyarıcıları (sosyal medya, ani ödül sistemleri) azaltmak; gerçek dünyada haz sistemini yeniden kurmana yardımcı olur.

 Rutini boz:
Yeni deneyimler beynin dikkatini çeker. Küçük değişiklikler bile işe yarar (yeni bir yürüyüş rotası, farklı tatlar denemek).

 Terapötik destek:
Anhedoni, özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), kabul ve kararlılık terapisi (ACT) ve ilaç tedavileriyle ele alınabilir.

Sonuç: Renk Geri Gelebilir

Anhedoni, duyguların yok olması değil;
  Zihnin “güvende kalmak” için hissi bastırmasıdır.
Bu yüzden kişi istese bile neşe, coşku, istek duyamaz.
Ama unutma:

Duygular yeniden doğabilir.
Zihnin tekrar hissetmeyi öğrenebilir.
Ve bazen en ufak tebessüm, çözülmenin ilk işareti olur.

“Mutluluk gelmiyor belki hemen,
Ama hissetmeye başlamak,
İlk adım olabilir.”

Hiç hayatında olmayan birine özlem duydun mu?
Henüz tanışmadığın birine mektup yazmak istedin mi?
Ya da sadece bir bakışla “o kişi” olduğunu hissettin mi?

Bu yazıda, zihnimizin kurduğu “hayali yakınlıkları”, yani olmayan ama içimizde yaşayan kişileri psikolojik açıdan inceleyeceğiz.

 Psikolojik Bağ, Fiziksel Temasa İhtiyaç Duymaz

Zihin, ilişki kurmak için mutlaka karşında biri olmasını gerek duymaz.
Bazı insanlar;

• Henüz tanımadığı biriyle “ruhsal bağ” hisseder
  
  

• Hayatına hiç girmemiş bir kişiye mektup yazar
  
  

• Yalnız hissettiğinde “hayali bir destekleyici figür” yaratır
  
  

Bunlar sanıldığı gibi “mantık dışı” değil, aslında çok insani ve evrimsel tepkilerdir.

 Bu Duygular Neden Olur?

1. Zihnin boşlukları tamamlama eğilimi
   Bilinçaltımız, eksik parçaları hayalle doldurur.
   “Güvende hissetme” ihtiyacı, “biri varmış gibi” hissettirebilir.
   
   

2. İçselleştirilmiş figürler (internalized objects)
   Özellikle çocuklukta:
   Güven veren bir ebeveyn, öğretmen ya da hayali arkadaş – zihinde kalır ve yetişkinlikte bile ihtiyaç duyulduğunda “devreye girer”.
   
   

3. Bağlanma arzusu
   İlişki kuramadığımız ortamlarda, beyin “ilişki varmış gibi” deneyim yaratabilir.
   
   

 Bu Normal mi, Yoksa Kaçış mı?

Her hayal bir kaçış değildir.
Bazen zihnin bu mekanizması, duygusal dayanıklılığı artıran bir savunmadır.
Yalnız hisseden biri, hayalindeki kişiye konuşarak iç düzenini koruyabilir.

Ama bu süreç:

• Günlük yaşamı aksatacak kadar güçlüyse
  
  

• Gerçek ilişkilerden uzaklaştırıyorsa
  
  

• Gerçeklik duygusunu bozuyorsa
  o zaman dissosiyatif bir savunma ya da duygusal yalnızlık belirtisi olabilir.
  
  

 Yararlı Kullanım: Hayalî Figürle Terapi

Terapilerde bazen bilinçli olarak “iç figürle konuşma” yapılır.
Özellikle:

• İçsel çocukla iletişim
  
  

• Travmatik ebeveyn temsiliyle yüzleşme
  
  

• Kendini şefkatle görme (Compassion Focused Therapy) gibi çalışmalarda bu yöntemler çok etkilidir.
  
  

“Bazen kendini en iyi, zihnindeki ‘o kişi’ iyileştirir.”

 Bir Örnek: Tanımadığım Sana

“Sen kimsin bilmiyorum ama beni anladığını hissediyorum.
Belki hiç tanışmayacağız. Ama bu yazıyı seninle konuşur gibi yazıyorum.”

Bu tür ifadeler, günlüklerde, şarkılarda, şiirlerde sıkça görülür.
Çünkü duyguların gerçek olması için, karşımızdakinin gerçek olması gerekmez.

 Sonuç: Gerçek mi Hayal mi? Belki İkisi de.

İnsan zihni bazen o kadar yalnız kalır ki, kendi içinde bir arkadaş yaratır.
Bu kişi, bazen hayali bir sevgili, bazen hiç tanımadığı ama “yakın” hissettiği biridir.
Ve bu kişi, çoğu zaman en dürüst konuşmaları yaptığımız kişidir.

“Zihnimde yaşıyorsun, ama yok sayamam. Çünkü bana iyi gelen tek şey bazen sensin.”
— İnsanın hayali bağına yazdığı itiraf

Her gece zihnimiz bir sahne kurar. Oyuncular tanıdık ama roller değişmiş. Mekânlar tanıdık ama fizik kuralları çökmüş.
Peki neden rüya görürüz?
Ve daha önemlisi... Rüyalar bize ne anlatmak ister?

 Rüya = Beynin Gece Seansı

Freud'a göre rüyalar, bastırılmış arzuların gizli anlatımıdır.
Carl Jung ise rüyaları, “kolektif bilinçdışının dili” olarak tanımlar.
Modern sinirbilim ise şöyle diyor:

“Rüyalar, beynin deneyimleri anlamlandırma ve duygusal regülasyon yapma çabasıdır.”

Yani rüya görmek; beynin terapistiyle yaptığı gece seansı gibidir.

 En Çok Görülen Rüyaların Psikolojik Anlamları

• Düşmek: Kontrol kaybı, özgüven sarsıntısı
  
  

• Sınava geç kalmak: Yetersizlik kaygısı
  
  

• Diş dökülmesi: Kimlik, güven, yaşlanma korkusu
  
  

• Kaçmak: Bastırılmış korkularla yüzleşememe
  
  

• Tanımadık biriyle yakınlık: Kendimizde tanımadığımız yönlerle temas
  
  

Rüyalar genellikle semboliktir. Görülen kişi gerçekte biri değil, zihinsel bir parçayı temsil ediyor olabilir.

 REM Uykusu: Beynin Rüya Üretim Merkezi

Rüyaların %80'i REM evresinde oluşur. Bu dönemde:

• Beyin, gündüz yaşanan olayları yeniden işler
  
  

• Hafıza düzenlenir
  
  

• Duygular sınıflandırılır
  Bu yüzden travma yaşayan insanlar yoğun, gerçekçi rüyalar görebilir.
  
  

 Travma sonrası rüyalar aslında “psikolojik sindirim” sürecidir.

 Lucid Dreaming (Bilinçli Rüya): Gerçekten Kontrol Edebilir Miyiz?

Bazı insanlar rüyada olduklarının farkına varabilir. Bu deneyime lucid rüya denir.
Araştırmalar, lucid rüya gören bireylerin:

• Kendilik farkındalığının daha güçlü
  
  

• Yaratıcılık seviyesinin yüksek
  
  

• Travma sonrası rüya içeriğini dönüştürebilen kişiler olduğunu ortaya koymuştur.
  
  

Yani bilinçli rüya çalışmaları, terapötik etkiler bile yaratabilir.

 Rüya Günlüğü: Bilinçaltına Açılan Günlük Kapı

Rüya içerikleri uçucudur. Genelde uyanır uyanmaz unutulur.
Ama her sabah kısa bir not almak:

• Bilinçaltı temaları yakalamanı
  
  

• Kendi sembollerini çözmeni
  
  

• Psikolojik farkındalığını artırmanı sağlar.
  
  

“Rüyalar yalan söylemez, ama metaforla konuşurlar.”

 Sonuç: Rüyalar, Zihnin Sanat Galerisi Gibidir

Rüyalar, akıl dışı gibi görünse de duyguların diliyle konuşur.
Onları bastırmak yerine anlamaya çalışmak, kendi iç dünyamıza uzanan çok özel bir köprüdür.

“Uyanınca gördüğün rüyanı unutma, çünkü belki de en dürüst konuşmayı orada yaptın.”
— Psikolojik uykunun yazarı

“Ben iyiyim”
“Her şey yolunda”
“Boşver, önemli değil”

Bu cümleleri ne kadar sık duyuyoruz?
Ya da… kaç kez kendimiz söyledik?
Peki neden insanlar duygularını saklama, sahte bir “benlik” sergileme ihtiyacı hisseder?

 Sosyal Maskeler Nedir?

Psikolojide buna “persona” denir. Carl Jung’un kavramıdır.
Persona, kişinin toplum içinde taktığı “sosyal maske”dir.

🔹 İşte patronunun yanında başka biri,
🔹 Ailesinin yanında farklı biri,
🔹 Yalnız kaldığında ise tamamen başka biri…

Bu normaldir. Ama bazı insanlar o kadar çok maske takar ki, sonunda gerçek yüzünü unutabilir.

 Maske Takmanın Nedenleri

1. Toplumda kabul görme arzusu
   “Sevilmek için böyle olmalıyım.”
   
   

2. Duygusal savunma mekanizması
   “Zayıf görünürsem zarar görebilirim.”
   
   

3. Kimlik karmaşası ve düşük özsaygı
   “Kendim olmam yeterli değil.”
   
   

4. Travmatik geçmiş
   Maskeler, bazen çocuklukta oluşur. “Gerçek beni kabul etmediler” inancı, sahte roller yaratır.
   
   

 Maskenin Bedeli: Sahte Benlik Sendromu

Sürekli rol yapmak yorucudur.
Uzun vadede şu psikolojik etkiler görülebilir:

• Kimlik dağılması
  
  

• Duygusal tükenmişlik
  
  

• Anksiyete ve depresyon
  
  

• Yalnızlık hissi (“Kimse beni gerçekten tanımıyor.”)
  
  

“Maskeler insanı korur, ama aynı zamanda yalnızlaştırır.”

 Peki Nasıl Anlarız? Gerçek Benliğimiz Nerede Kaldı?

Kendine şu soruları sor:

• Sessiz kaldığında içindeki ses ne diyor?
  
  

• Paylaştığın ilişkilerde “rahat” mısın yoksa “onay almak için” mi varsın?
  
  

• En çok ne zaman kendin gibi hissediyorsun?
  
  

Eğer bu sorular rahatsız ediyorsa, belki de uzun zamandır “rolde” olabilirsin.

 Maskeleri Bırakmak: Psikolojik Cesaret

1. Kendini tanımaya alan aç (terapi, günlük, meditasyon)
   
   

2. Duygularını inkâr etme, anlamaya çalış
   
   

3. Herkese karşı şeffaf olmak zorunda değilsin, ama kendine karşı dürüst olmalısın.
   
   

4. Güvenli ilişkiler kur – Maske gerektirmeyen insanlar, iyileştiricidir.
   
   

 Sonuç: “Maske” Kötü Değil, Ama Sürekli Takılırsa Nefes Almak Zorlaşır

Maske takmak, insan olmanın parçasıdır.
Ama gerçek benliğini hiç göstermemek, en büyük yalnızlık nedenidir.

Ve unutma:
“Seni gerçekten seven, maskeni değil, kırılgan halini de seven kişidir.”

Psikolojik Sağlığımızın Gizli Anahtarı: Bağırsak-Beyin Ekseni

Son yıllarda hem psikologlar hem nörobilimciler, bağırsaklarımızın yalnızca sindirim değil, duygularımız ve düşünce süreçlerimiz üzerinde de etkili olduğunu ortaya koydu. Bu keşif, bilim camiasında bağırsaklara “ikinci beyin” unvanını kazandırdı.

Ama bu sadece bir metafor değil. Gelin birlikte neden bu kadar çarpıcı bir tanımla anıldığını inceleyelim:

📌 Bağırsakta Beyin Hücreleri Var mı?

Evet! Bağırsak duvarımızda, tam 100 milyondan fazla nöron bulunur. Bu sayı, omurilikteki nöron sayısına çok yakındır. Bu sinir ağına enterik sinir sistemi (ENS) adı verilir ve tıpkı beynimiz gibi sinyal alır, işler ve tepki üretir. Hatta bazı süreçlerde beynimizden bağımsız çalışabilir!

 Harvard Medical School’a göre: “Bağırsak, merkezi sinir sisteminden tamamen izole edilse dahi sindirimi ve hormonal dengeyi sürdürebilir. Yani kendi kendine düşünebilir.”

📌 Serotoninin %90’ı Bağırsakta Üretiliyor

Serotonin, ruh halimizi düzenleyen en önemli nörotransmitterlerden biridir. Genellikle depresyon, kaygı ve mutlulukla ilişkilendirilir.

Şaşırtıcı bir gerçek:

 Serotonin’in %90’ı bağırsaklarımızda üretilir!
Bu, bağırsak sağlığının ruh halimiz üzerindeki etkisini doğrudan gösteren en çarpıcı bulgulardan biridir. Eğer bağırsak florası (mikrobiyota) bozulursa, serotonin üretimi de sekteye uğrar.

📌 Mikrobiyota = Duygu Durumu Regülatörü

Bağırsaklarımızda trilyonlarca bakteri yaşar. Bunlara bağırsak mikrobiyotası denir. Bu bakteriler sadece sindirime değil, nörolojik işleyişe de katkı sağlar.

 University of California, Los Angeles (UCLA) 2020 çalışması, bağırsak florası dengesi bozuk olan bireylerde anksiyete ve depresyon semptomlarının daha yoğun görüldüğünü göstermiştir.
  Nature Microbiology dergisine göre, belirli probiyotik türleri (örneğin Lactobacillus ve Bifidobacterium) doğrudan GABA üretimini etkileyerek kaygı düzeyini azaltabilir.

📌 Vagus Siniri: Zihin ve Bağırsak Arasındaki Hızlı Hat

Beyin ve bağırsak, vagus siniri aracılığıyla sürekli iletişim halindedir. Bu sinir, “hissettiğimiz” şeylerin bir kısmını bağırsaktan beyne iletir.

Örneğin:
Bir sınavdan önce mide bulantısı ya da ishal yaşamanızın nedeni, bu çift yönlü iletişimdir. Duygusal stresin fiziksel semptomlara dönüşmesi doğrudan vagus siniri aracılığıyla olur.

📌 Psikolojik Müdahalelerde Beslenme Desteği Artıyor

Artık birçok psikolog ve psikiyatrist, terapi sürecine “beslenme danışmanlığı” ekliyor. Çünkü:

• Antidepresan tedaviye ek olarak prebiyotik ve probiyotik takviyesi verilen bireylerde daha hızlı ilerleme kaydediliyor.
  
  

• Mikrobiyota dengesini bozan antibiyotiklerin, yalnızca bedensel değil, ruhsal yan etkiler doğurduğu gözlemleniyor.
  
  

 İyi Bir Mikrobiyota İçin Ne Yapmalı?

Psikolojik denge için bağırsak sağlığını korumak şart. İşte ruh halinizi destekleyen bazı beslenme ipuçları:

• Fermente gıdalar: Kefir, yoğurt, kombucha, turşu
  
  

• Prebiyotik lifler: Muz, soğan, sarımsak, yulaf, kuşkonmaz
  
  

• Renkli sebzeler ve antioksidanlar
  
  

• İşlenmiş şeker ve gluten tüketimini sınırlamak
  
  

• Gerekirse uzman önerisiyle probiyotik takviyesi
  
  

 Sonuç: Zihin Sağlığı Midede Başlar

Bugünün bilimsel verileriyle artık rahatça söyleyebiliriz:
“Depresyon bazen bir eksik serotonin değil, eksik bağırsak bakterisidir.”
Psikolojik iyi oluşu değerlendirirken, yalnızca düşüncelerimize değil, beslenme düzenimize ve mikrobiyotamıza da dikkat etmek gerekir.

Günümüzde ergoterapi uygulamaları, yalnızca fiziksel becerilerin kazandırılmasıyla sınırlı kalmayıp, bilişsel süreçlerin desteklenmesine de yönelmiştir. Bu noktada öne çıkan yöntemlerden biri de CO-OP (Cognitive Orientation to daily Occupational Performance) yani Günlük İşlevsel Performansa Bilişsel Yönelimli Yaklaşımtır. Özellikle çocuklarda motor beceri kazanımını destekleyen bu yöntem, özgün ve etkili yapısıyla dikkat çeker.

CO-OP Yaklaşımı Nedir?

CO-OP, çocukların günlük yaşamda karşılaştığı motor temelli zorluklara çözüm üretmelerine yardımcı olan, problem çözmeye dayalı, bilişsel strateji öğretimiyle ilerleyen bir ergoterapi yöntemidir.

Çocukların "ne yapmaları gerektiğini" bilmesine rağmen "nasıl yapacaklarını" bilemedikleri durumlarda CO-OP devreye girer. Klasik motor beceri eğitimlerinden farklı olarak çocukların kendi stratejilerini geliştirmeleri desteklenir.

Hangi Çocuklar İçin Uygundur?

• Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (DCD)
  
  

• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
  
  

• Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)
  
  

• Yazma, giyinme, bisiklet sürme gibi motor becerilerde güçlük yaşayan çocuklar
  
  

CO-OP Nasıl Uygulanır?

CO-OP yaklaşımında çocuğun günlük yaşamda zorlandığı belirli bir hedef belirlenir. Örneğin:

• Ayakkabı bağlama
  
  

• Fermuar çekme
  
  

• Bisiklete binme
  
  

• Yazı yazma
  
  

Ardından çocuk, “Hedef Belirle – Plan Yap – Uygula – Gözden Geçir” şeklindeki dört adımlı “GPDC” stratejisini öğrenir:

1. Goal (Hedef): Ne yapmak istiyorum?
   
   

2. Plan (Plan): Nasıl yapabilirim?
   
   

3. Do (Yap): Planımı uyguluyorum.
   
   

4. Check (Kontrol): Ne kadar başarılıydım? Neyi farklı yapabilirim?
   
   

Bu süreçte terapist yalnızca rehberdir; çocuk ise aktif katılımcıdır. Amaç, çocuğun yalnızca o beceriyi değil, başka beceriler için de kullanabileceği bir problem çözme yöntemini öğrenmesidir.

Duyu bütünleme terapisi, özellikle otizm spektrum bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), öğrenme güçlükleri ve gelişimsel gecikmeler gibi durumlarda ergoterapistler tarafından sıklıkla kullanılan bir müdahale yöntemidir. Bu terapi yöntemi, bireyin çevresinden aldığı duyusal bilgileri doğru şekilde işlemleyebilmesini desteklemeyi amaçlar.

Görsel, işitsel, dokunsal, vestibüler (denge) ve proprioseptif (vücut farkındalığı) duyuların düzenli çalışması, günlük yaşam aktivitelerini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmek için oldukça önemlidir. Ancak bazı bireylerde bu duyusal sistemlerde aşırı ya da yetersiz duyarlılık olabilir. İşte bu noktada duyu bütünleme terapisi devreye girer.

Uygulama Süreci:

Terapist, çocuğun ya da yetişkinin duyusal profilini değerlendirerek bireye özel bir terapi planı oluşturur. Oyun temelli bu terapilerde salıncaklar, top havuzları, tırmanma ekipmanları, çeşitli dokularda oyuncaklar ve farklı hareket aktiviteleri kullanılır. Amaç, kişinin duyusal sistemlerini dengeli şekilde uyararak sinir sistemi ile davranış arasındaki bağlantıyı güçlendirmektir.

Faydaları:

• Dikkat süresinin artması
  
  

• Günlük yaşam aktivitelerinde (giyinme, beslenme, hijyen gibi) bağımsızlığın gelişmesi
  
  

• Kaygı seviyesinin azalması
  
  

• Sosyal becerilerin artması
  
  

• Motor planlama ve koordinasyonda iyileşme
  
  

Duyu bütünleme terapisi, bireyin çevreyle olan etkileşimini artırarak yaşam kalitesini yükselten etkili bir ergoterapi yöntemidir. Özellikle erken yaşta başlanan terapilerde, çocuğun hem akademik hem sosyal hayata daha kolay adapte olması sağlanabilir.

Çocuklar duygularını ve yaşadıkları olayları yetişkinler gibi sözcüklerle anlatmakta zorlanabilirler. Ancak bu duygular bir şekilde ifade edilmelidir. İşte tam bu noktada oyun terapisi, çocukların kendilerini en iyi hissettikleri alanda – oyun yoluyla – iyileşmelerine yardımcı olan etkili bir psikoterapi yöntemidir.

Oyun Terapisi Nedir?

Oyun terapisi, çocukların iç dünyalarını, duygularını, korkularını ve travmalarını oyun aracılığıyla ifade etmelerine olanak tanıyan, psikolojik olarak yapılandırılmış bir terapi sürecidir. Çocuk için oyun neyse, terapi sürecinde de onun dilidir.

Kimler İçin Uygundur?

Oyun terapisi, çok çeşitli durumlar için etkili bir yöntemdir:

• Davranış problemleri (öfke nöbetleri, saldırganlık, içe kapanıklık)
  
  

• Travmatik yaşantılar (kaza, hastalık, taciz, doğal afet)
  
  

• Boşanma sürecindeki çocuklar
  
  

• Yas yaşayan çocuklar
  
  

• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
  
  

• Kaygı bozuklukları, gece korkuları, alt ıslatma
  
  

• Uyum ve özgüven problemleri
  
  

Terapide Neler Olur?

Oyun terapisi, çocuğun yaşına ve ihtiyacına göre çeşitli oyun materyalleriyle (kuklalar, figürler, kum, boyalar, evcilik oyuncakları vb.) yapılandırılmış bir ortamda yürütülür. Terapist, çocuğun oyun sırasında kurduğu sahneleri, karakter seçimlerini ve tekrar eden davranışlarını dikkatle gözlemler.

Bu süreçte amaç;

• Çocuğun duygularını dışa vurmasına olanak tanımak
  
  

• Travmaları oyun yoluyla yeniden işleyerek anlamlandırmasına destek olmak
  
  

• Duygusal regülasyon becerilerini geliştirmek
  
  

• Çocuğun benlik saygısını ve sosyal ilişkilerini güçlendirmektir.
  
  

Ebeveynlere Rol Düşer mi?

Evet. Oyun terapisi sürecinde ebeveynlerin iş birliği çok önemlidir. Seanslar çocukla birebir yürütülürken, terapist zaman zaman ebeveyn görüşmeleriyle süreci destekler. Aile ile yapılan bu görüşmelerde çocuğun ilerleyişi, ev ortamında dikkat edilmesi gereken noktalar ve destekleyici öneriler paylaşılır.

Oyun Sadece Bir Oyun Değildir

Çocuğun oyunu; onun duygu dünyasına açılan penceredir. Yetişkinler konuşarak iyileşir, çocuklar ise oyun yoluyla... Bu nedenle oyun terapisi, yalnızca bir oyun saati değil, çocuğun duygusal yaralarını onarabileceği güvenli bir iyileşme alanıdır.

Her insan zaman zaman endişelenir. Sınavdan önce, önemli bir görüşme öncesi ya da sevdiklerimizin sağlığı söz konusu olduğunda kaygılanmak hayatın doğal bir parçasıdır. Ancak kaygı, kontrol edilemez hale geldiğinde; gününüzü, ilişkilerinizi, hatta beden sağlığınızı etkilemeye başladığında artık bir sinyal veriyordur: Bu sadece “stres” değil. Bu, anksiyete olabilir.

Anksiyete Nedir?

Anksiyete, gerçek bir tehdit olmadığı hâlde sürekli bir tedirginlik ve endişe hâli yaşanmasıdır. Beyin, “tehlike varmış gibi” çalışır ve bedeni alarma geçirir. Kalp çarpar, nefes hızlanır, mide bulanır, uyku kaçabilir, zihni sürekli “ya şöyle olursa?” soruları meşgul eder.

Bazı kişiler bu durumu dışarıdan çok iyi gizleyebilir. “Senin neyin var ki?” sorusuna “Yorgunum sadece” diye cevap verir. Ama içten içe bir savaş vardır: Gelecek hakkında durmadan düşünen bir zihin, hiçbir şeyden tam anlamıyla keyif alamayan bir ruh ve hep tetikte bir beden…

Anksiyete Belirtileri Nelerdir?

• Sürekli endişeli hissetmek, “kötü bir şey olacakmış” hissi

• Kalp çarpıntısı, göğüste sıkışma, nefes darlığı

• Konsantrasyon güçlüğü

• Uykuya dalmada zorluk ya da sık uyanma

• Karamsarlık ve gerginlik

• Sosyal ortamlardan kaçınma, içine kapanma

• “Her şey kontrolümden çıkacak” hissi

Bu belirtiler uzun süre devam ediyorsa ve yaşam kalitenizi etkiliyorsa, bu sadece stres değil, tedavi edilmesi gereken bir durum olabilir.

Anksiyete Tedavi Edilebilir

Anksiyete bozukluğu, psikoterapi ile büyük ölçüde yönetilebilir ve iyileşebilir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bu süreçte oldukça etkili bir yöntemdir. Kimi zaman psikiyatrist desteğiyle ilaç tedavisi de gerekebilir. Bu durum utanılacak ya da gizlenecek bir şey değildir.

Kendi başınıza çözmeye çalışmak, çoğu zaman sadece ertelemek anlamına gelir. Ve unutmayın: Erteledikçe kaygı büyür, alanınız daralır, hayatınız sıkışır.

⸻

Son Söz:

Sürekli endişeyle yaşamak zorunda değilsiniz. “Güçlü olmak” her şeyi kendi başına halletmek değil; gerektiğinde yardım istemeyi bilmektir. Anksiyete bozukluğu, tedavi edilebilir bir durumdur ve bu süreci yalnız yürümek zorunda değilsiniz. Eğer yukarıdaki belirtiler size tanıdık geliyorsa, bir ruh sağlığı uzmanından destek almak size kendinizi yeniden keşfetme fırsatı sunabilir.

Hayat, sürekli tetikte geçmeyecek kadar değerlidir.

Modern dünyada her saniyemiz dolu. Günlük yapılacaklar listesi, bildirimler, yetişilmesi gereken işler…
Peki hiç düşündün mü?
📱 Boş zamanlarımızda bile neden kendimizi meşgul etmeye çalışıyoruz?
Neden durduğumuzda suçluluk hissediyoruz?

🔹 Boşluk Korkusu Gerçek mi?

Psikoloji literatüründe buna “yüksek üretkenlik baskısı” (productivity guilt) deniyor. Özellikle sosyal medyada “çalış, üret, geliştir” içerikleriyle büyüyen bir nesil için “hiçbir şey yapmamak”, neredeyse kişisel başarısızlık gibi algılanıyor.

Ama burada paradoks başlıyor:

“Zihin, en yaratıcı fikirlerini boşlukta üretir.”

🔹 Beynin Boşta Çalıştığı Sistem: Varsayılan Mod Ağı (Default Mode Network)

Bilim insanları beynin “hiçbir işe odaklanmadığı” anda bile aktif olduğunu keşfetti. Bu durumda çalışan bölgeye “Varsayılan Mod Ağı” deniyor.

Bu sistem:

• Kendilik farkındalığı
  
  

• Geçmiş deneyimleri yorumlama
  
  

• Hayal kurma
  
  

• Yaratıcılık üretimi
  
  

• Gelecek planlaması
  gibi zihinsel süreçlerde devreye giriyor.
  
  

Yani aslında "boş durmak", beynin derin çalışmasına izin vermektir.

🔹 Neden Boş Kalmak Bizi Rahatsız Eder?

Çünkü boşlukta zihinsel sesler yükselir.
İhmal ettiğimiz düşünceler, bastırdığımız duygular, kaçındığımız benliğimiz ortaya çıkar.
Bu da rahatsız edici olabilir. Bu yüzden birçok kişi, yalnız kalmamak için sürekli dikkat dağıtır:

• Sürekli ekran
  
  

• Arka planda dizi
  
  

• Yorucu sosyal programlar
  
  

Bu durumun uzun vadede sonucu?

Mental tükenmişlik, karar yorgunluğu ve dikkat dağınıklığı.

🔹 Hiçbir Şey Yapmama Alıştırması

İlginçtir ki bazı terapistler ve mindfulness uzmanları, danışanlarına haftalık “hiçbir şey yapma pratiği” önerir.

🪷 Egzersiz:

1. Her gün 5 dakika sessizlik.
   
   

2. Hiçbir şey okumadan, izlemeyen, planlamayan şekilde oturmak.
   
   

3. Zihne gelen düşünceleri sadece izlemek.
   
   

4. Sürekli gelen “bir şey yapmam lazım” hissine direnmek.
   
   

İlk başta huzursuz edicidir ama zamanla zihinsel ferahlık sağlar.

🔹 Sonuç: Dinlenmek = Tembellik Değildir

Hiçbir şey yapmamak, aslında beynine “izin vermek”tir.
Zihinsel gürültüden uzaklaşmak; odaklanmayı, içgörüyü ve yaratıcılığı besler.
Unutma, en üretken insanlar sadece çok çalışanlar değil, ne zaman duracaklarını bilenlerdir.

“Zihnini dinlemek istiyorsan, önce susturmalısın.”
— Sıra dışı bir terapist

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), bireylerin sosyal etkileşim, iletişim becerileri ve davranış örüntülerinde farklılıklar gösterdiği nörogelişimsel bir durumdur. Bir psikolog olarak, otizmli çocuklarla çalışan ailelerin yaşadığı duygusal, zihinsel ve fiziksel zorluklara yakından tanığım. Bu yazıda, hem bilimsel temellere dayanan hem de sahadan gözlemlerle beslenen bir rehber sunmak istiyorum. Amacım, otizmli çocuk sahibi ebeveynlere yol göstermek, duygularını anlamlandırmalarına destek olmak ve çocuklarıyla kuracakları ilişkiyi daha sağlıklı bir zemine taşımak.

1. Kabul, Sürecin İlk ve En Önemli Adımıdır

Otizm tanısı almak, birçok aile için sarsıcı olabilir. Ancak burada altını çizmek isterim ki; çocuğunuz hala aynı çocuk. Sadece dünyayı farklı algılıyor ve farklı bir iletişim dili kullanıyor. Tanıyı bir etiket olarak değil, bir harita gibi düşünün: Nereye nasıl gideceğinizi gösteren bir kılavuz.

Ailelerin ilk görevi, çocuğu “normale uydurmaya çalışmak” yerine, onu olduğu gibi görmek ve sevmektir. Kabul, sadece çocuğa değil; ebeveynin kendi duygularına da alan tanımasıyla başlar. Üzüntü, öfke, suçluluk, inkâr... Tüm bu duygular doğal. Ama orada takılı kalmak yerine bu duygularla yüzleşmek, onları anlamak ve dönüştürmek gerekir.

2. İletişim Biçimini Yeniden Öğrenin

Otizmli çocuklar genellikle sözel iletişimde zorlanabilir ya da hiç konuşmayabilirler. Bu durumda ebeveynin, çocuğun beden dilini, mimiklerini, çıkardığı sesleri ve davranış kalıplarını anlamayı öğrenmesi gerekir. Bu, çocuğun dünyasına bir “tercüman” aracılığıyla değil, doğrudan girebilmenin kapısını aralar.

Bazı çocuklar göz teması kurmakta zorlanabilir, bazıları fiziksel temastan kaçınabilir. Bu durum kişisel bir reddediş değildir. Her çocuğun sınırına saygı göstermek, ilişkinin temelini güvenle örer.

3. Tutarlılık ve Rutin Hayat Kurtarır

Otizmli çocuklar, belirsizlikten ve ani değişimlerden kolayca etkilenebilir. Bu nedenle günlük yaşamın belirli bir düzende ilerlemesi çocuk için güven vericidir. Yemek saatleri, oyun zamanları, uyku düzeni mümkün olduğunca sabit tutulmalıdır.

Eğer bir değişiklik olacaksa —örneğin bir misafir gelecekse veya doktor kontrolüne gidilecekse— bu önceden çocuğa uygun bir dille anlatılmalıdır. Görsel destekler (takvimler, resimli rutin kartları) bu noktada oldukça işlevseldir.

4. Davranışların Altındaki İhtiyacı Görün

Otizmli çocukların birçok davranışı dışarıdan “anlamsız” veya “problemli” görünebilir. Ancak her davranış bir mesajdır. Örneğin; çığlık atmak, kendini yere atmak ya da sürekli aynı hareketi tekrar etmek, çoğu zaman çocuğun stres altında olduğunu, kendini ifade edemediğini ya da duyusal bir ihtiyacının karşılanmadığını gösterir.

Ebeveyn olarak tepki vermeden önce, “Bu davranış bana ne anlatmak istiyor?” sorusunu sormayı alışkanlık haline getirmek, çocuğunuzla aranızdaki köprüyü güçlendirecektir.

5. Duyusal Farklılıkları Tanıyın

Otizmli çocuklar ses, ışık, dokunma gibi duyusal uyaranlara ya çok hassas olabilir ya da bu uyaranlara karşı ilgisiz kalabilirler. Örneğin bazı çocuklar floresan ışığında rahatsızlık hissedebilir ya da bazı kumaşlara dokunmak istemeyebilir.

Ebeveynlerin bu duyusal hassasiyetleri tanıması ve çevreyi buna göre düzenlemesi, çocuğun kaygı düzeyini önemli ölçüde azaltır. Gerekirse bir ergoterapistten destek alınabilir.

6. Pozitif Disiplin ve Sınırlar

Her çocuk gibi, otizmli çocukların da sınırlara ihtiyacı vardır. Ancak bu sınırlar net, sevgi dolu ve tutarlı bir şekilde verilmelidir. Ceza odaklı yaklaşımlar değil, olumlu pekiştirmeler (ödüllendirme, takdir etme) ön planda olmalıdır. “Yapma!” demek yerine, “Bunu böyle yaparsak daha iyi olur” gibi yönlendirici cümleler tercih edilmelidir.

Ayrıca istenmeyen bir davranış karşısında bağırmak ya da cezalandırmak yerine, davranışın nedenlerini araştırmak ve alternatif davranış yolları sunmak daha kalıcı sonuçlar verir.

7. Kendinizi İhmal Etmeyin

Otizmli bir çocukla ilgilenmek duygusal ve fiziksel olarak yorucu olabilir. Bu nedenle ebeveynlerin kendi sınırlarını tanıması, destek sistemleri kurması, gerektiğinde psikolojik destek alması son derece önemlidir. Unutmayın, siz iyiyseniz çocuğunuz da daha iyi olabilir.

Aile bireyleri arasında görev paylaşımı yapmak, dinlenmeye zaman ayırmak ve sosyal destek ağlarını canlı tutmak bu süreci daha sürdürülebilir hale getirir.

8. Birlikte Büyüyün, Gelişin, Güçlenin

Otizm, bir “engelden” çok, bir farklılık. Bu farklılıkla birlikte yaşamak; sabır, empati, anlayış ve sevgiyle mümkün. Çocuğunuzun güçlü yanlarını keşfetmeye odaklanın. Her çocuğun parladığı bir alan vardır: müzik, görsel sanatlar, ezber yeteneği, detaylara dikkat gibi... O alanda çocuğunuzu destekleyin, yüreklendirin.

Son Söz

Otizmli bir çocukla yaşamak zorluklarla birlikte eşsiz bir deneyimdir. Her gün yeni şeyler öğrenirsiniz; sadece çocuğunuz hakkında değil, kendiniz hakkında da... Bir psikolog olarak ailelere söylemek istediğim en önemli şey şu: Yalnız değilsiniz. Gerek uzman desteği, gerek diğer ebeveynlerle dayanışma, gerekse bilimsel kaynaklar sayesinde bu süreci anlamlı ve güçlü bir şekilde yürütebilirsiniz.

Unutmayın, sevgi ve anlayışla atılmış her küçük adım, çocuğunuzun dünyasında büyük bir fark yaratır.

Günlük hayatta karşılaştığımız birçok insan dışarıdan oldukça iyi görünür: İşe gider, sorumluluklarını yerine getirir, sosyal çevresiyle iletişimini sürdürür, hatta zaman zaman başkalarına destek olur. Ancak tüm bu “normal” görünüme rağmen içten içe tükenmiş, anlamsızlık hissiyle mücadele eden, mutsuzluğu kronikleşmiş bireyler vardır. İşte bu tabloya biz psikologlar genellikle yüksek işlevli depresyon ya da klinik adıyla distimik bozukluk diyoruz.

Dışarıdan Görünmeyen Bir Sessizlik

Yüksek işlevli depresyon yaşayan bireyler çoğu zaman:

• “Hayatımda her şey yolunda ama yine de bir boşluk hissediyorum.”
  
  

• “Gülüyorum ama gerçekten mutlu değilim.”
  
  

• “Her gün aynı döngü, hiçbir şey değişmiyor.”
  
  

gibi cümleleri sık kurar. Bu kişiler sabah işe gider, görevlerini yerine getirir, ancak iç dünyalarında yoğun bir duygusal yorgunluk yaşarlar. Genellikle yardım istemekte zorlanırlar çünkü yaşadıkları durumu küçümserler veya “bundan daha kötüsünü yaşayanlar var” diyerek kendi acılarını bastırırlar.

Belirtiler Neler Olabilir?

Yüksek işlevli depresyon sinsi ilerler. Belirtileri şunlar olabilir:

• Sürekli bir yorgunluk ve enerji eksikliği
  
  

• Umutsuzluk ya da değersizlik hissi
  
  

• İştah ve uyku düzeninde hafif ama kalıcı değişiklikler
  
  

• Duygusal düzleşme (mutluluk ya da üzüntüye karşı hissizlik)
  
  

• Sosyal hayattan yavaşça çekilme
  
  

• Odaklanma zorluğu ve karar vermede güçlük
  
  

Bu belirtiler genellikle en az iki yıl sürer ve kişi “böyle biri olduğunu” düşünmeye başlar. Oysa bu, bir kişilik özelliği değil, bir bozukluktur ve destekle iyileşebilir.

Neden Gözden Kaçar?

Yüksek işlevli depresyonu diğer depresyon türlerinden ayıran en önemli fark; bireyin dış dünyaya işlevsel görünmesidir. Bu nedenle çevresi çoğu zaman durumu fark etmez. Hatta kişi kendisi bile bunu "geçici bir dönem" sanabilir. Bu noktada farkındalık büyük önem taşır.

Ne Yapmalı?

• Kendinizi sürekli tükenmiş, mutsuz ve amaçsız hissediyorsanız bunu görmezden gelmeyin.
  
  

• Bir ruh sağlığı uzmanına başvurmaktan çekinmeyin.
  
  

• Duygularınızı bastırmak yerine, onları anlamlandırmaya çalışın.
  
  

• Günlük yaşamınızda küçük değişikliklerle (yürüyüş, sosyal bağlantılar, yaratıcılık içeren aktiviteler) başlamayı deneyin.
  
  

Unutmayın, depresyon yalnızca yataktan çıkamamak değildir. Bazen dışarıdan güçlü görünenler de iç dünyalarında büyük bir mücadele verir. Ve bu mücadele, yardım alındığında son bulabilir.

📌 Psikoloğun Notu:

Yüksek işlevli depresyon, “yetememe” değil; “fazla dayanma”nın sonucudur. Eğer kendinizi bu yazıda anlatılanlara yakın hissediyorsanız, bu bir zayıflık değil, destek arama ihtiyacıdır. Ve bu ihtiyacı fark etmek, dönüşümün ilk adımıdır.